Bir Yıllık Performanslar serisiyle performans sanatçılarının arasına parmak basan Tehching Hsieh, ‘Sanat için ne yapılır?’ sorusunun sonunu geçmeyi başaran biri. Bir yıl boyunca kendini bir kafese hapsetmekten, bir yıl boyunca bir bireye bağlı kalmaya kadar çok sıra dışı deneyimleri fotoğraflayan Hsieh’in gizemli karakteri ve hayatı hakkında bilinenleri sizler için derledik!
Zamanımızın en başarılı performans sanatçılarından biri olarak kabul edilen Tehching Hsieh, dayanıklılık sanatı olarak adlandırılan ve yalnızlığı gerektiren uzun, güçlü süreçlere yayılan çalışmalarıyla öne çıkıyor.
Zamanında çok geç keşfedilen ve artık ‘usta’ olarak tanımlanan Tehching Hsieh’in sanatı ve amacı, yıllar sonra da kalıcılığını ve gizemini koruyor gibi görünüyor.
Peki kim bu Tehching Hsieh? Tehching Hsieh, 1950’de Tayvan’da doğdu ve bir sanatçı olarak maliyeti kısa sürede anlaşıldı.
Ressam olma hayaliyle okulu bırakan Hsieh, bir süre ressam olarak çalıştı ve başarılı oldu. İlk bireysel standı, Tayvan’daki American News Office galerisinde ziyaretçilere açıldı.
Bir süre sonra Hsieh, ressam olarak geçirdiği zamanı bir keşif süreci olarak değerlendirdi ve fotoğrafçılığı bırakmaya karar verdi.
Performans sanatına odaklanan Hsieh, ‘Jump Piece’ isimli çalışmasıyla çizgisini belirleyecek çalışması için ikinci kattaki bir pencereden atlayıp betona düştüğü ve bacaklarını tutarak takla attığı anı fotoğrafladı. 1973 yılında, birbirini izleyen altı fotoğraftan oluşuyor. O gün Hsieh’in her iki bileğini de kırmasıyla sonuçlandığı biliniyor.
Bir yıl sonra New York’a taşınan Hsieh, af çıkarılana kadar 14 yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde yasadışı bir göçmen olarak yaşadı.
1970’lerin sonunda Gerçek Bir Yıllık Performanslar adlı serisine başladı ve bu serinin ilki olan ‘Cage Piece’ ilk büyük eseri olarak kayıtlara geçti. 29 Eylül 1978’de Hsieh, bir yıl boyunca içeride kalan tahta bir kafese kilitlendi.
Tıpkı bir mahkûm hücresi gibi tasarlanan kafeste sadece bir lavabo, bir kova ve bir tek kişilik yatak vardı.
Hsieh orada sadece bir yıl boyunca her şeyden ve herkesten uzakta yaşamakla kalmadı, aynı zamanda kitap okumak, müzik dinlemek veya televizyon izlemek gibi tüm zihinsel faaliyetlerden de kendini yasakladı.
‘Kafes Parçası’, on iki ay boyunca her gün kafeste yiyecek bırakmakla ve Hsieh’in kovasını temizlemekle görevli kişiden, Hsieh’in bire bir konumda, bire bir pozla fotoğrafını çekmesinden oluşuyordu.
Hsieh, bu çalışmayı ve serinin devamındaki diğer çalışmalarını, hepimize dayatılan uçlar ve sakıncalar hakkında derin derin düşündürecek şekilde tasarladı.
1981-1982’nin ortalarında Hsieh, bu kez Bir Yıllık Performanslar serisinin bir parçası olarak ‘Outdoor Piece’ üzerinde çalışmaya başladı.
Eylül 1981’den Eylül 1982’ye kadar konut, çadır, bina, tren, uçak, metro gibi hiçbir kapalı alana adım atmama kararı aldı. Hsieh bir yıl boyunca duvarlı hiçbir yere girmedi.
New York sokaklarında sadece bir çanta ve uyku tulumuyla yaşıyordu.
Ayrıca bunu yaptığı yıl, New York’un tüm zamanların en soğuk kışını yaşayarak rekor kırdığı yıl oldu. Koyduğu amaçtan asla sapmadan, hiçbir zaman tam olarak anlayamayacağımız başka bir süreçten geçti.
Son olarak Hsieh, ‘Rope Piece’ adlı üçüncü çalışmasıyla serisini tamamladı. Hsieh bu işte yalnız değildi.
Başka bir performans sanatçısı olan Linda Montano ile bir gösteriye geldi. 1983’ten 1984’e kadar sürecek olan çalışmanın, Hsieh ve Montano’nun birlikte bir yıl geçirirken uymaya karar verdiği katı kuralları vardı.
İkili, 2,4 metre uzunluğundaki bir iple birbirlerine bağlı olmalarına rağmen bir yılı hiç yalnız geçirmeden geçirdiler.
Her gün içeride oldukları gibi odada kaldılar ve dışarıdayken birbirlerine bağlı kaldılar ve kurallar çerçevesinde birbirlerine asla dokunmadılar. Bir yıl boyunca her şeyi birlikte yaptılar ve birçok şeye birlikte karar vermek zorunda kaldılar.
Hsieh’nin Bir Yıllık Performanslar serisinin amacı, hayatın tekrarlanan, şekillendirilebilir doğasını keşfetmek ve sanatı fotoğraf ve heykelle sınırlayan klişe geleneklere meydan okumaktı.
Hsieh, sonları en katı kurallarla deneyimlemiş ve bu sınırları görünür kılarak onların içinde var olmaya çalışmıştır. Ve sadece farklı koşullar altında yaşadığı yılları fotoğrafladığı performans sanatı ile sanatın birkaç kategoriye ayrılmış bir şeyden daha fazlası olduğunu kanıtladı.
Bir yıllık çalışmanın ardından Hsieh, bu sefer farklı, daha uzun kapsamlı bir projeye girişti.
1986-1999 yılları arasında üzerinde çalıştığı ‘Onüç Yıllık Plan’ adlı çalışması sırasında sanat yapacağını ancak bunların kamuoyu ile paylaşılmayacağını duyurdu. On üç yıl sonra, 1 Ocak 2000’de verdiği bir röportajda Hsieh, “Hayatta kalmayı başardım. Bundan sonra yeni bir işim olmayacak” dedi ve ekledi: “Müebbet bir müebbet.”
Hsieh neredeyse tüm hayatını üreterek ve yaratarak geçirmiş olsa da, kitleler tarafından tanınması uzun zaman aldı.
Hsieh’nin ilk performansından 30 yıl sonra keşfi ve şöhreti hakkında ‘Out of Now’ adlı monografisinin ortak yazarı Adrian Heathfield, “Herkes Hsieh’in çalışmalarının çok önemli olduğunu biliyordu ama kimse onun hakkında yazmıyordu. Kültürel ötekini anlamak zor bir işti ve insanlar henüz bunu yapmaya hazır değildi. “O zamanlar tarihe geçmemesinin nedeni, beyaz olmadığı için tarihe yazılmasına gerek olmamasıydı” diyor.
Şimdiye kadar Tehching Hsieh, sanatının anlamını ve amacını çok keskin bir şekilde açıklamayı, aralarında sınır çizmeyi reddetmiş ve eserlerinin hiç bitmeyen, kozmik bir sohbetin parçası olarak kalmasını tercih etmiştir.
Bugün en ünlü performans sanatçılarından biri Maria Abramovic Hsieh’i bir usta olarak tanımlıyor. Alanının başkanı olan ve olmaya da devam edecek olan Hsieh ise gelecek yüzyılın performans sanatçısı olarak görülüyor.
